Vakurê Kurdistanî di yew dew esta şeş - hewt hebî xîntê (delû) ena dew bî. Eno sebep ra şarê dewan yê dormî ena dew ra vatênê dewa xîntan.

Yew cenî ya vîyay û yew lajê xwi ena dew di jîan kerdênê. Mêrdê ena cenêk yew nêweşîya giran ra merd bi. Namê lajdê ena cenêk, Heso bi. Lakim lajê ena cenêk delû bi. Wexta ki mêrdê cenêk mireno, cenêk hama ciwana. Merdişê mêrde dê cenêk serra serrî vîrenê. Welhasil mîyanê dew di yew yarê (dostê) cenêk virazîyeno.

Şewê wesarî bi şilî û şepelî vîrenê. Rojê yew şewê da şilî di, yarê cenêk fikirîyeno, ki şoro kêdê yarda xwi. Şew epey vîyarta. Ca bi mêrdêkî nêkuweno. Fik ro xirap zorê mêrdekî beno. Mêrdek wardeno cilanê xwi piragênê, xwi rind têbesteno, raşt vera xwi dano kêdê yarda xwi. Şew, şilî û şepelî, tarî û dilamat, ker û lala. Çim çimî nêveyneno. Mêrdek ki xwi nizdîkê banê yarda xwi kerd, verê ki şorê ber dê banê yar da xwi ver, xwi letêneno verê xwi dormera hewnîyeno. Dim ra mêrdekî rê hêqîn hasil beno, ki çew ay dorman di çinîyo. Mêrdek hêdîka xwi anceno ber dê ban dê yarda xwi ver, dano berî ro. Yara mêrdekî yena berî ver goştarena, dim ra yew di vengî veyndana vana:

• Aya kamo! Ti kam î?

  Yarê cenêk hêdîka vano:

• Ber aki, eza... ez.

  Ki cenêk vengê yar dê xwi şinasna, hêdîka ber akana.

  Mêrdek û cenêk şonê zere. Soba êzman a ki zere di veşaynê, cenêk yew-di qoncan fînena bide, adirê soba geş û gur kena.

  Eno nabên di cenêk yar dê xwi ra vana:

• Bi qurba ti roşi. Ez şora to rê tikêkê qawirme û hakan bîyara soba sero tawe di sûr bika bori.

  Yarê cenêk vengê xwi nêkeno.

   

  Welhasil cenêk qawirme kena yew tawe cor di ser dê soba sernana, dim ra çend hakan zî pede kena. Cenêk hewnîyay, ki hakî û qawirme hedirîya yê, hêdîka  boça tawî tepêşena, tawî soba serra ronena gêna yar dê xwi ver di ronena. Yarê cenêk dest bide keno qawirme û hakan weno. Yarê cenêk, ki mirdî werê hakan û qawirme werd, bi dismal a destan, destanê xwi estereno. Eno nabên di lajê cenêk Heso yew rayan zîq mêrdekî ra hewnîyeno.

   

  Yew sohbetê do germ ra pey, cenêk destê xwi dormê vîye (mil) dê yardê xwi ro bena ana, lew bi alişkan dê yardê xwi ra nana, yarê xwi miç kena.

   

  Mêrdek, cenêk ra vano:

• Rinda mi, ana meki. Heso hêdîna pîlo (girdo), şono tebera mîyanê qijan di vano, vinderi wa Heso rakûwîyo.

   Cenêk vana:

• Nê, nê çîyê nêbeno. Heso xînto. Enê guran ra faam nêkeno.

  Welhasil cenêk û yarê xwi, bi yewinî ro gevizîyenê.

   

  Eno nabên di Heso hewnîyeno, ki maya jê ha dekewta bindê mêrdekî.

  Heso hama lez û bez dormê marda xwi di şono yeno, bi kirdasî vano:

• Dayê bavêje tîzîkan, dayê bavêje tîzikan. (dayê paşkulan fîne, dayê paşkulan fîne).

DEZÎYA REŞ Û SIPÎ

Xal Qaso bîyo xort. Rojêk, di zeftî (cendirme) semedê celbê eskerê ya netew dewlet a Tirkiya qereqol yê qeza Pîranî ra yenê dewa Himbêl. Mîyanê celban di namê xal Qaso yê Beyîk û yê Hecî yê Sejiki zî estê. Cay eskerê ya xal Qasoy û Hecî yê Sejik, vejîyawo ’eynî şaristan. Cay eskerê ya jîn vejîya wo şaristan yê Tiraq ya. Rojê ûmaritey kirrî. Welhasil rojê şîyayîşê eskerê ya xal Qasoy û yê Hecî yê Sejik nizdî benê. Eno nabên di maya xal Qasoy hedireya şîyayîşê xal Qasoy kena. Maya xal Qasoy Beyîk yew fitîla desek a sîyay û yew derzîn zî dekena mîyanê pêlekê rêwîtî ya xal Qasoy. Rojo ki xal Qaso şono esker, maya xal Qasoy bermena, porê seredê xwi rûçiknena, dana xwi çogan ro vana:

• Qasoy mi yo feqîr û mihêr, yew tek qali tirkî nêzono. Go xerîbê di perîşan bo. Way liminê…. mi rebenê...

   

  Welhasil xal Qaso yê Beyîk û Hecî yê Sejik resenê cadê eskerey. Xal Qaso yê Beyîk û Hecî yê Sejik dî-rê rojê ra pey yew hemwelatî (hemşerî) yê xwi zî bêlig di veynenê. Namê hemwelatî yê jîni, Paşo yo.

  Paşo çend aşmî verê xal Qaso yê Beyîk û Hecî yê Sejik şîyo esker. Dî-rê rojî ra pey, xal Qaso yê Beyîk û Hecî yê Sejik semedo ki tirkî nêzanê, ’Elî okulî rê nûsîyenê. Xal Qaso yê Beyîk mîyanê çend aşman di tenê dî-rê qalan tirkî bander beno. Eno sebep ra xal Qaso yê Beyîk danê bêliga siwarî.

   

  Yew şewê da yewşema (pazar), xal Qaso yê Beyîk wazeno ki cilanê xwi yê qetîyayan biderzo. Xal Qaso yê Beyîk hêdîka destê xwi beno pêlek, desek (lak) û derzîn vejeno. Xal Qaso yê Beyîk hewnîyeno, ki desek reng sîya ya. Mîyanê pêlek di desek a reng sipî çinîya. Pirênê xal Qaso yê Bayîk sipî yo. Xal Qaso yê Beyîk verê biney fikirîyeno, ki pirênê xwi bi desek a sîyay biderzo, dim ra xwi pîze di vano, ki ez bi desek a sîyay pirênê sipî biderza, go (do) enbazî henekê xwi bi mi bikê. Xal Qaso yê Beyîk fek deştîşê pirênî ra verdeno, nêderzeno. Xal Qaso yê Beyîk tikêkê fikirîyeno, dim ra vano ez go desak a sîyay bi desak a sipî reyda bibedilna.

   

  Xal Qaso yê Beyîk hêdîka fitîla desek a sîyay dekeno xwi dest, mîyanê qawiş di şono yeno, vano:

• Dezîya reş, dezîya sipî ye kîm îster degîştîrîr. (Kam wazeno deseka sîyay, bi desaka sipî bibedilno).

  Qaso yê Beyîk û Hecî Sejik: Dewa Himbêl ra yê. Himbêl dewa qeza Pîranî ya.

  Paşo: Mîyanê qeza Pîranî ra wo.

INEGÎMÎ ÇALMIŞ

Rojan ra rojê do yewşeme wo. Esker bîyo qifle bi qifle. Ayê ki hemwelatî yê yewbînanê hamê têheti, xwi rê teriqnenê. Xal Qaso yê Beyîk, Hecî yê Sejik û Paşo zî hamê tê het, xwi rê naşt daşr ra teriqnenê.

Epey tereq ra pey, Paşo, xal Qaso yê Beyîk ra vano:

• Qaso, pirênê mi qetîya (diriya) wo. Ti derzîna deşteni bidi mi, ez pê pirênê xwi biderza.

  Xal Qaso yê Beyîk vano:

• Paşo, ez senî derzîna deşteni nêdana to, ma ez nêda to, ez do bida kamî! Ma xerîbey dê. Ma hemwelatî yê yewbînanê. Ena zî qala ti mi ra vanê. Ma gerê yewbînan rê ardim bikê. Yewbînan rê wayîr vejî yê.

   

  Welhasil xal Qaso yê Beyik şono pêlek ra derzîn a deşteni vejeno gêno ana dano Paşoy. Nabên ra yew, di hewtey vîrenê. Paşo derzîna deşten tepa nêdano xal Qaso yê Beyîk.

   

  Qaso hewnîyeno ki Paşo derzîna deşten tepa nêano. Xal Qaso yê Beyîk xwi pîze di vano miheqeq Paşo derzîn xwi vîrî kerda. Ez şo ra derzîn a deşten Paşoy ra biwaza.

   

  Xal Qaso yê Beyîk raşt vera xwi dano qawiş a Paşoy. Paşo hewnîyeno ki xal Qaso yê Beyîk ha yeno.

  Paşo şono xal Qaso yê Bayîk vera vano:

• Qaso, hemwelatî yê mi, ti xêr hamê. Çimandê mi ser hamê. Hela bê ti sekenê, senêkenê.

  Xal Qaso yê Beyîk vano:

• Ti xêrî mîyand bê, Paşo. Sere û çimê to weş bê.

  Nabên ra tikêkê (biney) vîreno, xal Qaso yê Beyîk vano:

• Paşa, hemwelatî yê mi, bi misadê to bo, ez şona qawiş da xwi. Ki karê derzîn a deşten qedîya wo, ka derzîn a deşten bidi, ez bena pê cilanê xwi derzena.

  Paşo bi tirkî vano:

• De gît ulan. Ignen bende yoktur. Ne ignesidir.

  Meqsedê Paşoy, xal Qaso yê Beyîk bi tirkî bido qalîkerdiş û bi tirkî dê xal Qaso yê Beyîk bihiwo.

   

  Xal Qaso yê Beyîk vano:

• Paşa, hemwelatî yê mi, bi tirkî midir qalî meki. Ti zanê ki ez tirkî nêzana. Ka derzîna mi bidi!

   

  Welhesil Paşo derzîn a deşten nêdano xal Qaso yê Beyîk.

  Rojêk sereskerê (qumitanê) bêligi semedo ki halê eskeran perso, mîyanê qawişan ra gêreno. Nobi yena qawişa ki xal Qaso yê Beyîk te de wo. Senî ki seresker yeno mîyanê qawiş, heme eskerî wardenê pay.

   

  Seresker bi tirkî vano:

• Oturin (roşê).

   Eskerî heme roşenê.

  Seresker, bi tirkî vano:

• Şima ewta esker dê. Şima xerîbê dê. Şima her yewê yew şaristan ra hamê. Şima malbatanê xwi ra dûrî yê. Ez ewta heze pî yê şima ya. Çi derdê şima esto, mi rê vajê. Şerm mekênê.

   

  Welhasil, naşti - daşt ra mîyanê eskeran ra tay kesî gazinanê xwi kenê, tay zî derdê xwi vanê. Eno nabên di xal Qaso yê Beyîk zî gişta xwi ya şadet berz keno. Seresker bi tirkî vano:

• Vaji Qasim, lajê mi derdê to çîyo.

  Xal Qaso yê Beyîk vano:

• Seresker! Hemşerî Paşo inegî çalmiş vermez (Seresker hemwelatî yê mi Paşo derzîna mi tirawita nêdano.

   

  Seresker xwi pîze di vano Paşo û Qaso hemwelatî yê yewbînanê. Miheqeq Paşo memleket di manga Qasoy tirawita. Qaso memleket di nêşanawo manga xwi Paşoy ra bigî yo. Ewta gerê Paşoy mi di keno.

  Seresker yew eskerî ra vano:

• Oglim git Paşoyi çagir gelsin (Lajê mi şo veynda Paşoy bidi wa bêro).

  Esker şono veynda Paşoy dano.

   

  Paşo ki hame mîyanê qawiş, silam dano sereskerî, vano:

• Boyrin qumitanim (Seresker mi kerem biki).

  Seresker vano:

• Paşo, oglım, niye Qasım’ın inegini çalmişsın (Paşa lajê mi, to çirê manga Qasoy tirawita)?

  Paşo vano:

• Yok qumitanım vala çalmamışım (Nê sereskerê mi, xule mi nêtirawita).

  Xal Qaso yê Beyîk vano:

• Qumitan vele çaldi (Sereskerê mi xule tirawita).

  Xal Qaso yê Beyîk hewnîyeno, ki nêşêno bi sereskerî bido famkerdiş, ki Paşoy derzîn a deşteni tirawita.

   

  Xal Qaso yê Beyîk hêdîka ver bi sereskerî ya şono, bi çaketê sereskerî tepêşeno, heze kes cilan biderzo, bi destan rey di îşaret keno û dest bide keno vano:

• Seresker, him, him, him...

  Seresker faam keno ki Paşo derzîn a deşten ya Qasoy girota.

  Seresker bi hêrs bi tirkî Paşoy ra vano:

• Paşo, eşekoglu eşek, çabuk Qasım’ın dikiş inesini getir ver. (Paşo, her lajê herî, rew derzîna deşten ya Qasoy bîyar bider di).

  Paşo ca di şono derzîn a deşten ya xal Qaso yê Beyîk gêno ano dano bide.

  HAHOO… HIRÇ MA DIMA YA

   

  Yew rojê do germê omnanî bi, Hecî yê Sejik, Qaso, Xatûna cenî ya Evdila yê ´Elo yê Ciboyan û dina cenî şêwrê xwi yew kenê, ki siba şorê arê yê verê çemî. Xeybe arê yê ki bi awk xebitîyaynê çemê awa Madenî vero bî. Enê arê yê ki awa çemî vero bî, arê dewijan yê dewa Akrag bî. Wexta ki kes şînê arêyanê awk en tay yew di rojî arêyan di mendênê. Semedo ki kesî zaf şînê arê, dori çinî bî.

  Wext êre ra pey bi. Hema hema ver bi şan bi. Ez, Qaso û dina cenî yê dew, ma dew ra vejîyay dekewtî rayîdî ser ver bi arê yê dewa Akrag şî. Ma wexta ki resay çemê awa Medenî ver, eyan tam bibi tarî. Ma sewlê xwi, xwi niggan ra vetî, dekewtî mîyanê awka çemî. Ma dî-rê deqan di şî dopolê çemî. Semedo ki eyan wesar bi, awka çemî biney zaf bî. Awka çemî daynê binê çogê kesan. Ki ma resay dopolê çemî, ma hewna sewlê xwi pay kerdî, rayîdê xwi domna.

  Xirba dewa şarê ermenîyan hema dopolê çemî di binê girê til Bexdadî di bî. Xirban ra bêlû bînê, ki yew wext di dewê da şên û xişin bî. Ena dew zî para xwi qetlîyamê alayanê Hemîdîyan ra girot bî. Ma çemî vero rayîdê xwi domna. Şew tam bîbî tarî û dilamat. Kes kesî nêdînê. Kesan zor verê niggan dê xwi veynaynê. Ma hamey taxê yew ca yê do bi dar û berin het. Ez vernî da, wirdî cenî yê dewijê ma zî mi dima bî. Qaso yê Beyîk zî hêdî hêdî cenîyan dima hamyenê. Semedo ki Qaso yê Beyîk hêdîka rayîd di hameynê biney mesafe dekewtbi nabênê cenîyan û Qasoy. Mi ray veyna ki cenî yê ki mi dima hameynê, kerd qîrin û bi lez hamey hetê mira, vat, Hecî… Hecî… Haho haho…ma dima vengê Heşi yeno. Mi cenîyan ra vat şima ewta vinderê. Ez şona Qasoy het. Ez biney da-pancas mîtro cenîyan ra dûrî kewta. Ver bi Qaso ya şîya. Mi veyna ki Qaso yê Beyîk hêdî hêdî rayîd di ha yeno. Bêlû bînê ki dayîş û girotişê nefesî di Qaso yê Beyîk tengasey antênê. Qaso yê Beyîk fişi fişi û xîzi xîzi vengî vetênê. Ez hewna pey di şîya resaya cenîyan het. Mi vat aw vengo ki şima eşnawitbi, vengê Heşi nêbi. Aaya vêngê fişi fişi û xîzi xîza Qaso yê Beyîk bî. Wirdî cenîyan têreyda vat, Hecî… Hecî… hela to bidînê yew hawa vegê xîzi xîzi û fişi fişi hameynê, xule ma vat qay vengê Heşo.